خواجه نظام‌الملک؛ هزار سال قبل از چرچیل
تاریخ انتشار: ۱۱ آبان ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۳۲۲۴۹۲
عصر ایران؛ مهرداد خدیر- یازدهم آبان به عنوان سال‌روز ترور خواجه نظام‌الملک طوسی – دولت‌مرد مشهور ایرانی (وزیر اعظم سلجوقیان)، مؤلف کتاب «سیاست‌نامه» در شیوۀ حکم‌رانی مطلوب و پایه‌گذار نظامیه‌ها (مراکز آموزشی) در 1120 سال پیش در تاریخ ثبت شده است.
یک بار دیگر اگر همین یک جمله را بخوانید اهمیت موضوع را درمی‌یابیم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
پس وجه اول اهمیت قضیه که یادکرد آن را موجه می سازد همین قدمت است. بالای 1000 سال!
وجه دوم نثر زیبای سیاست‌نامه است تا اگر خود خواجه قدمت سیاست ورزی را پیش چشم قرار دهد اثر او در زمرۀ مفاخر ادبیات ایران قرار گیرد:
« و این جهان روزنامۀ ملکان است: اگر نیک باشند مَر ایشان را به نیکی یاد کنند و آفرین گویند و اگر بد باشند به بدی یاد کنند و نفرین گویند. چنان‌که عنصری گوید:
هم سمر خواهی شدن/ گر سازی از گردون سریر
هم سخن خواهی شدن/ گر بندی ازپروین، کمر
جهد کن تا چون سخن/ گردی قوی باشد سخن
رنج بر تا چون سمر/ گردی نکو باشد سمر»
نثر او در پی هزار سال هنوز آن قدر طراوت دارد و تازه است که در جملات بالا شاید تنها «مر» از گفتار و نوشتار امروزی افتاده باشد و شاید تنها واژۀ «سمر» را به کار نبریم که به معنی افسانه و حکایت است.
یا به این جمله نگاه کنید: «برفتم و این معنی با وی نرمک بگفتم. قبول کرد. خُرّم شدم.» زیبا نیست؟
گاه محاطبانی از این نویسنده خرده می گیرند که چرا به جای «بررسی کردن» می نویسم: بررسیدن. هر چند توضیح می دهم فعل ساده بهتر است از افعالی که با «کردن» ساخته می شوند ( کوچیدن به جای کوچ کردن، آغازیدن به جای آغاز کردن) ولی چه گواهی بهتر از سیاست نامه که در آن «برررسیدن» آمده و چند بار نوشته: بررسم؟
دلیل سوم در این یادکرد این است که خواجه نظام الملک پس از عمری خدمت به سیاست و ادبیات و مُلک و ملت به مرگ طبیعی از دنیا نرفت. بلکه ترور شد و به قتل رسید. این ترور را به یکی از پیروان فرقۀ «حسن صباح» نسبت می دهند حال آن که اگر داستان «سه یار دبستانی» را باور کنیم و دچار مشکل زمانی ندانیم خواجه نظام الملک و عمر خیام و حسن صباح رفیق گرمابه و گلستان بوده اند و کارشان از رفاقت به خصومت می‌رسد.
نکتۀ چهارم این که با متن کلاسیک نباید مواجهۀ سنتی داشت بلکه باید زمانه را درک کرد و همین که هزار سال پیش مضامینی چنین را ترویج می داده ستودنی است. کدام جمله در توصیف ارزش اشتغال زیباتر از این سخن در سیاست نامه: «در همۀ روزگار در کفر و در اسلام، خصلتی نیکوتر از نان ندادن نبوده است» ودر همین فصل 35 باز شعری از عنصری می‌آورد:
«جوان‌مردی از کارها برتر است
جوان‌مردی از خوی پیغمبر است
دو گیتی بُوَد بر جوان‌مرد، راست
جوان‌مرد باش و دو گیتی تو‌راست»
در ادامه هم می‌آورد:
«ابراهیم علیه‌السلام را ایزد تعالی می‌ستاید از جهت نان دادن و مهمان دوستی و حاتم طایی را از جهت سخاوت و تن او را خدای بر آتش دوزخ حرام گردانید و تا جهان باشد از جوان‌مردی او گویند و انگشتری‌یی که امیرالمؤمنین علی – رضی الله عنه- در نماز به سایل داد و گرسنه ای چند را سیر کرد ایزد تعالی در قرآن یاد کرد وبستود و تا قیامت از جوان مردی او خواهند گفت. هیچ کاری به از جوان‌مردی و نیکوکاری و نان پاره نیست و نان دادن، سرِ همۀ جوان‌مردی‌هاست.»
در عین این که سُنی شافعی بوده و بدین مذهب، سخت دل‌بستگی داشته از مولا علی نیز چنان که اشاره شد یاد می‌کند؛ هم او که درفصل چهارم بخشی را به «نیکوکاری عُمَر بن خطاب» اختصاص داده است.
نسخه ای که در دست دارم به کوشش دکتر جعفر شعار از «مجموعه سخن پارسی» به دبیری دکتر احمد سمیعی گیلانی است. خدا رحمت کناد دکتر شعار را که احتمالا برای آن که در سال 1364 دچار مشکل نشود توضیح داده: «نباید فراموش کنیم مطالبی از قبیل گفت‌و‌گو دربارۀ دادگری انوشیروان، دین‌داری محمود غزنوی و شرح آداب مجلس نشاط و اُنس، دیدگاه‌های خود خواجه نظام‌الملک است و از نوع کج‌اندیشی و انحراف از حق و آگاهی‌های نادرست مذهبی خصومت غیرمنصفانه است.»
خوب، معلوم است آدمی در اندازه و آوازۀ خواجه نظام‌الملک که پایه‌گذار دانشگاه بوده و سیاست‌نامه نوشته دیدگاه خودش را نوشته نه مردمان 1000 سال بعد را ! این اشارت البته از ارج واجر زحمات استاد فقید نمی‌کاهد و این توضیح را احتمالا آورده تا ناگزیر از سانسور نشود:
«اندر هفته‌ای که نشاطِ اُنسی افتد، یک روز یا دو روز بار عام باید داد. تا هر که عادت رفته است درآیند و کسی را باز ندارند و ایشان را آگاه کرده باشند که روزِ آمدن ایشان است و روزهایی که جای خواص باشد، آن قوم دانند که جای ایشان نیست و خود نیایند تا بدان حاجت نیفتد که یکی را بار دهند و یکی را بازگردانند و این قوم که مجلس خاص را شایند، باید که همه معدود باشند و هم معلوم باشد که ایشان کی‌اند.»
1000 سال قبل لزوم تغییر کار به دستان پس از یک بازۀ زمانی را چنین یادآور می شود: «هر دو سه سالی، عُمّال و مقطعان را بدل باید کرد تا ایشان پای، سخت نکنند و حِصنی نسازند و دل مشغولی ندهند و با رعایا نیکو روند و ولایت، آبادان بماند.»
از فصل دوم هم این عبارات خواندنی است:
«گویند عبدالله بن عمر بن الخطاب، به وقت بیرون رفتن پدرش از دنیا پرسید: ای پدر تو را کی ببینم؟ عمر گفت: بدان جهان. گفت: زودتر می‌خواهم. گفت: شب اول یا دوم یا سوم مرا در خواب بینی. 12 سال برآمد و پدر را به خواب ندید. پس از دوازده سال به خواب دید. گفت: مگر نگفته بودی پس از سه شب تورا بینم. گفت: مشغول بودم که در سواد بغداد، پلی ویران شده بود و گماشتگان، تیمارِ آبادان کردن آن نداشته بودند، گوسفندان بر آن می گذشتند. گوسفندی را بر آن پل، دست به سوراخی فرو شد و بشکست. تا کنون جواب آن می‌دادم.»
اهل فن خرده می‌گیرند که بغداد در عصر منصور عباسی ساخته شده نه در دوران عمر ولی مهم‌تر از آن تأکید وزیر سلجوقی بر دو نکته است:
نخست: ترویج عقاید خود را در زمرۀ وظایف حکومت برنمی‌شمرد و مدام از عمران و آبادی نان‌دادن و آبادانی و نیکوکاری می‌گوید. یادمان باشد واعظ و ناصح نیست. وزیر و با توجه به حکومت‌های فئودالی سروزیر یا وزیر اعظم بوده است آن هم قریب 30 سال و در دو دورۀ آلب ارسان و ملک‌شاه سلجوقی.
دوم: از حقوق گوسفندان گفته.آدمیان بماناد!
دریغ است که بر وجوه ادبی سیاست‌نامه متوقف شویم و از سیاست‌ورزی خواجه نظام‌الملک غفلت کنیم. هزار سال قبل از آن که جهان، سیاست و سیاست‌ورزی را با نام وینستون چرچیل بشناسد ایرانیان وزیری چون او عمل‌گرا و معطوف به واقعیت داشته‌اند.
منبع: عصر ایران
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۳۲۲۴۹۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
رشد اقتصادی ایران در سال ۲۰۲۳ بر اثر دانش‌بنیان‌شدن صنعت نفت و گاز بود
نماینده پیشین ایران در هیئت عامل اوپک گفت: مجموعه‌ای از سیاست‌گذاری‌ها و دیپلماسی فعال انرژی ایران، در دستیابی کشور به رشد اقتصادی بالای کشور مؤثر بوده است. فروش نفت به مینی‌ریفاینری‌ها در شرق آسیا و سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی، ازجمله سیاست‌هایی است که به اجرا گذاشته شد.
به گزارش شانا به‌نقل از پایگاه خبری تابناک، کارشناسان عوامل مختلفی را در دستیابی کشورمان به رشد اقتصادی مطلوب در سال ۱۴۰۲ مؤثر می‌دانند. از شواهد این‌طور برمی‌آید که صنایع نفت و گاز در این حوزه پیشرو بوده و بیشترین اثرگذاری را در رشد اقتصادی کشور داشته است.
کارشناسان معتقدند سیاست‌گذاری‌های فعال و صحیح و اتکا به توان دانش‌بنیانی و داخلی از مهم‌ترین متغیرها برای دستیابی به رشد اقتصادی ۵.۴درصدی کشور بوده است. آنان تأکید دارند که باید رشد را به دیگر حوزه‌های اقتصادی و صنعتی کشور نیز ببریم و شاهد رشدی منسجم در اقتصاد کشور باشیم.
بر اساس گزارش صندوق بین المللی پول، رشد اقتصادی ایران در سال ۲۰۲۳ با افزایش قابل توجه نسبت به سال پیش از آن به ۵.۴ درصد رسید. این صندوق گزارش رشد ۳.۸ درصدی را برای اقتصاد ایران در سال ۲۰۲۲ اعلام کرده بود.
صندوق بین المللی پول همچنین پیش‌بینی خود از رشد اقتصادی ایران در سال ۲۰۲۴ را نسبت به گزارش سه ماه پیش خود افزایش داد و به ۳.۷ درصد رساند. در گزارش ماه اکتبر این سازمان، رشد ۲.۵ درصدی برای اقتصاد ایران طی سال ۲۰۲۴ پیش‌بینی شده بود.
رشد اقتصادی ۵.۴ درصدی در شرایطی برای کشور محقق شده است که تحریم‌کنندگان منتظر فلج شدن اقتصاد ایران بودند. نظرات محمدعلی خطیبی، نماینده پیشین ایران در هیئت عامل اوپک را در ادامه درباره رشد اقتصادی ۵.۴ درصدی که به‌تازگی صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد، می‌خوانید.
محمدعلی خطیبی با اشاره به این موضوع که وقتی دولت کنونی روی کار آمد، حجم فروش نفت کشور بسیار اندک بود، تصریح کرد: رشد اقتصادی ۵.۴ درصدی کشور که صندوق بین‌المللی پول آن را مطرح کرده و قسمت اعظم آن به واسطه صنایع نفت و گاز کشور به دست آمده است، اهمیت بسیاری دارد.
وی ادامه داد: تلاش‌هایی که دولت سیزدهم صورت داد، به‌کار گرفتن دیپلماسی صحیح و سیاست‌گذاری‌های درست سرانجام ما را به رشد اقتصادی مطلوب کنونی رساند.
نماینده پیشین ایران در هیئت عامل اوپک بیان کرد: فروش نفت و گاز ما در حال نزدیک شدن به حجم غیرتحریمی است. این موضوع اهمیت بالایی دارد، زیرا نشان‌دهنده بی‌اثر کردن تحریم‌هاست. این یک موفقیت است و نمی‌توان آن را کتمان کرد.
خطیبی گفت: بی‌شک افزایش فروش نفت و گاز کشور به حجم پیش از تحریم‌ها، کار بزرگی است که انجام داده‌ایم. این امر در افزایش درآمدهای دولت و بالا رفتن رشد اقتصادی کشور نقش موثری داشته است.
وی ادامه داد: مجموعه‌ای از سیاست‌گذاری‌ها و دیپلماسی فعال انرژی ایران در دستیابی کشور به رشد اقتصادی بالا کشور موثر بوده است. فروش نفت به مینی‌ریفاینری‌ها در شرق آسیا و سهامداری در پالایشگاه‌های فراسرزمینی از جمله سیاست‌هایی بود که به اجرا گذاشته شد. همچنین تمرکز بر استفاده از توان داخلی و دانش‌بنیان کشور نیز در رشد تجارت نفتی ایران اثرگذار بود. رشد اقتصادی ۵.۴ درصدی اقتصاد ایران در ۲۰۲۳ بر اثر حرکت به سمت دانش‌بنیان شدن صنعت نفت و گاز رقم خورد.
نماینده پیشین ایران در هیئت عامل اوپک اظهار کرد: تحکیم روابط سیاسی کشورمان با دیگر کشورها و مصرف‌کنندگان بزرگ نفتی نیز در دستیابی به این رشد اقتصادی موثر بود. به طور کلی، هر موفقیتی در اثر مجموعه‌ای از عوامل به دست می‌آید. رشد اقتصادی سال ۱۴۰۲ کشور نیز بر اثر سیاست‌گذاری‌های صحیح و اتکا به توان داخلی به دست آمد.
خطیبی گفت: سیاست استفاده حداکثری از توان دانش‌بنیان‌ها با جدیت در صنایع نفت و گاز کشور دنبال شد. این امر از حد شعار خارج شد و در عمل مورد توجه قرار گرفت. بر اثر این سیاست، توانستیم به بهره‌برداری از فاز ۱۱ پارس جنوبی با اتکا به توان داخلی بپردازیم و گازسوزی را کاهش دهیم. این دستاوردها نیز به بالا رفتن رشد اقتصادی کشور کمک کرد.
وی تأکید کرد: رشد اقتصادی مطلوب در هر کشوری بر اثر سیاست‌گذاری‌های فعال و تلاش و پشتکار به دست می‌آید. از طرف دیگر، اتکا به توان داخلی و دانش‌بنیانی کشورها نیز اثرگذاری بالایی در دستیابی آنها به موفقیت اقتصادی دارد.
استرداد ۸۵ میلیون ریال به حساب زائران حج تمتع ۱۴۰۲